Een bipolaire stoornis is een ziekte waarbij iemands stemming verstoord raakt voor een langere periode. Daarbij komen zowel depressie als manie of hypomanie afwisselend voor. De ziekte wordt daarom ook vaak een manisch-depressieve stoornis genoemd.
Tijdens de depressieve periode is er sprake van een sombere of vlakke stemming. Tijdens de manische periode is de stemming juist overdreven vrolijk (eufoor) of prikkelbaar. Hypomanie komt ook voor. In die toestand zijn mensen duidelijk anders en meestal beter gestemd en energieker dan in hun normale doen. Het lijkt op een manie, maar is minder ernstig.
Een bipolaire stoornis is een stemmingsstoornis die bij ongeveer twee procent van de bevolking voorkomt.
Een bipolaire stoornis herkennen
De manische of hypomane periodes worden niet altijd goed herkend. De diagnose manisch-depressieve stoornis wordt bij veel patiënten pas na jaren gesteld. De behandeling van de stoornis is anders dan die van een gewone depressie en de gevolgen van een verkeerde diagnose kunnen ernstig zijn. Tijdig herkennen van een bipolaire stoornis is dus belangrijk. Vaak kan de omgeving helpen, omdat mensen niet altijd de verschijnselen bij zichzelf opmerken of erkennen.
Verschijnselen van depressie
Een depressie is een periode van minstens twee weken waarin de persoon zich het grootste deel van de dag somber voelt of lijdt aan gevoelsverlies en interesseverlies. Allerlei andere verschijnselen kunnen zich daarbij voordoen zoals:
- verandering in slaapritme
- verandering in eetlust en smaak
- piekeren
- schuldgevoelens
- geen perspectief zien
- zelfmoordgedachten of zelfs plannen hiervoor.
Als de patiënt stemmen gaat horen, grip op de realiteit kwijt raakt of verward raakt, is hulp zoeken echt nodig.
Verschijnselen van manie
Een manie is een periode van minstens een week, waarin de persoon meestal:
- in een abnormaal goede stemming is
- weinig slaap nodig heeft
- overloopt van energie
- of een prikkelbare stemming heeft
Mensen in een dergelijke toestand:
- denken sneller
- zijn spraakzamer
- hebben allerlei plannen en ideeën
- zijn vaak seksueel ontremd
- kunnen grenzeloos veel geld uitgeven
Het gaat mis wanneer er bijvoorbeeld schulden worden gemaakt of wanneer – voorheen stabiele – relaties op het spel worden gezet. Ook wanneer er hallucinaties en waanideeën bij komen is de situatie ernstig.
Hypomanie
Een hypomanie is een periode van tenminste vier dagen, die lijkt op een manie, maar minder ernstig is en geen opname behoeft. Ook in deze toestand zijn mensen duidelijk anders en meestal beter gestemd en energieker dan in hun normale doen.
Bipolaire stoornis, type 1 en 2
Er zijn grofweg twee vormen van de bipolaire stoornis die veel voorkomen: de bipolaire stoornis type 1 en type 2. Formeel gezien wordt de diagnose type 1 gesteld als de persoon ten minste 1 keer manisch is geweest in zijn/haar leven. De diagnose type 2 wordt gesteld bij het doormaken van ten minste 1 hypomane periode en ten minste 1 depressie.
Oorzaken
Hoe de bipolaire stoornis ontstaat, is nog niet bekend. Waarschijnlijk zijn er meerdere oorzaken.
De laatste jaren wordt steeds meer onderzoek verricht naar de invloed van genetische kwetsbaarheid enerzijds en de invloed van de omgeving anderzijds. Ongeveer tweederde van alle mensen die aan een bipolaire stoornis lijdt, heeft een familielid met een stemmingsstoornis.
Toch verklaren de genen niet alles. Bepaalde omgevingsfactoren zijn ook van invloed. Zo gaan stressvolle omstandigheden vaak vooraf aan het krijgen van een depressie of manie. Erfelijkheid en stressvolle omstandigheden kunnen er beide toe bijdragen dat de ziekte zich openbaart.