Kinderen van ouders met psychische problemen (ook wel KOPP-kinderen genoemd) groeien vaak op met veel stress en zorgtaken waarvoor ze eigenlijk nog niet oud genoeg zijn. Het komt regelmatig voor dat een KOPP-kind meer voor de ouder zorgt dan andersom (dit fenomeen noemt men ook wel parentificatie). Ook als volwassene kan een KOPP-kind nog last hebben van diens jeugd. Hieronder lees je een aantal voorbeelden van situaties waar je als KOPP-kind (of emotioneel verwaarloosd of onveilig gehecht kind) tegenaan kan lopen en wat hier de mogelijke gevolgen van zijn op latere leeftijd.
Situatie 1: geen geluid mogen maken
Je ouder ligt al te slapen, want die is doodmoe van weer een dag overleven met psychische problematiek. Jij als kind bent nog wakker, het immers nog maar een uur of acht. Je loopt wel op je tenen want als je ouder plotseling wakker wordt, zijn de rapen gaar. Dat heb je door schade en schande geleerd. Je pakt alvast je boeken in voor de volgende dag en laat er dan plots een uit je handen vallen. Met een luide klap valt het boek op de grond. Je verstijft van angst en spitst je oren. Wat als je ouder wakker is geworden?
Situatie 2: jij moet je ouder troosten
Je moeder loopt al de hele dag als een spook door het huis. Wit weggetrokken en met grote wallen voert ze haar taken bijna slaapwandelend en gedissocieerd uit. Het is duidelijk dat ze niet lekker in haar vel zit en al nachten niet geslapen heeft. Zodra je thuiskomt, zit ze niet klaar met thee en koekjes en vraagt ze ook niet hoe je dag was. In plaats daarvan kijkt ze met smekende ogen naar je op: ‘Kun je me alsjeblieft even vasthouden? Ik voel me zo verschrikkelijk slecht.’ Jij bent nooit te beroerd om te troosten en laat je gewillig smoren in haar knuffel. Nadien lijkt zij zich wat beter voelen, maar jij voelt je leeg en eenzaam.
Situatie 3: ‘Wacht maar tot je zelf ouder bent!’
Je hebt eindelijk de moed verzameld om te vertellen hoe je bepaalde situaties in je jeugd heb ervaren. Schoorvoetend vertel je over de pijn en eenzaamheid die je soms voelde. Je vader luistert naar je en zegt dat hij het begrijpt. Je voelt je opgelucht; wat fijn dat hij naar je wil luisteren. De volgende dag echter is hij als een blad aan een boom omgeslagen. Hij komt naar je toe en briest je toe: Kun je je dan helemaal niet verplaatsen in mij? Weet je wel hoe zwaar het is om vader te zijn? Doe jij het straks maar beter als je zelf vader bent!
Situatie 4: niet serieus genomen worden als je pijn hebt
Je bent hard gevallen en hebt verschrikkelijk veel pijn aan je enkel. Al hinkend ga je naar je moeder. Zij bekijkt je van top tot teen en zegt dan: ‘Nu even niet! Ik kan het er nu even niet bij hebben.’ Daar sta je, met een kloppende enkel die inmiddels al behoorlijk blauw kleurt. Zodra je moeder buiten gehoorsafstand is, pak je stiekem de telefoon en bel je zelf de dokter om een afspraak te maken. Je strompelt naar de dokter, die concludeert dat de enkel zwaar gekneusd is. ‘Waarom zijn je ouders niet mee?’ vraagt de dokter. Jij staat met je mond vol tanden.
Situatie 5: je ouder niet willen lastigvallen met jouw problemen
‘Wij hoeven niet naar die ouderavond toch?’ zegt je vader. ‘Je cijfers zijn immers prima.’ Jij durft niet aan te geven dat je avond aan avond in slaap valt met paniekaanvallen. Je gaat bijna onderdoor aan je perfectionisme en wordt ook nog eens gepest door die meisjes uit een hogere klas. ‘Het gaat inderdaad prima, pap’ mompel je maar. Je wil hem niet nog meer lastigvallen, hij heeft het al zo zwaar.
Eenzaam zijn als KOPP-kind
Doordat ouders met psychische problemen vaak al hun handen vol hebben aan zichzelf, kunnen ze er regelmatig niet zijn voor hun kinderen. Voor deze kinderen is er regelmatig geen emotionele en fysieke steun. Je zou kunnen zeggen dat deze kinderen zich grotendeels zelf opvoeden. Dat kan ertoe leiden dat KOPP-kinderen ook in hun latere leven moeite hebben met het vertrouwen van mensen of bij het vragen van hulp. Zij kunnen het gevoel hebben en houden er helemaal alleen voor te staan, als gevolg van emotionele verwaarlozing en/of onveilige hechting.
Uiteraard is het belangrijk om aan te merken dat niet álle ouders met psychische problemen er niet kunnen zijn voor hun kinderen. Er zijn ook ouders met psychische problematiek die zelf de juiste (professionele) hulp en steun ontvangen, zodat zij er ook kunnen zijn voor hun kinderen.
Deze boeken moet je lezen als KOPP-kind
Ben jij een KOPP-kind en wil je meer leren over emotionele verwaarlozing en/of het opgroeien met een ouder met psychische problemen? Raadpleeg dan deze boeken:
Ongezien opgegroeid
Was jij als kind vooral bezig met hoe het met jouw ouder ging? Dan is Ongezien opgegroeid een goed boek voor jou. In dit boek vertelt psycholoog Lindsay Gibson wat opgroeien met ouders met psychische en/of emotionele problemen met je doet en hoe je als volwassene met de gevolgen kan leren dealen.
Zal ik ooit goed genoeg zijn?
Ben je een kind (dochter) van een moeder met narcistische problematiek? Zal ik ooit goed genoeg zijn? is geschikt voor jou als je worstelt met de band tussen jou en je (narcistische) moeder. Het geeft je veel nieuwe inzichten en biedt je de ruimte om te leren rouwen om de moeder die je nooit hebt gehad (maar wel nodig had). Van dezelfde auteur verscheen ook het boek “>Houdt het dan nooit op over het helen van een door narcisme verstoorde opvoeding
Drama van het begaafde kind
Deze bestseller mag niet ontbreken in jouw boekenkast. Drama van het begaafde kind heel fijn boek om te lezen als je wil begrijpen hoe dingen die je vroeger meemaakte nu nog door kunnen werken in je leven.
Bekijk hier meer boekentips over onveilige hechting emotionele verwaarlozing