Wat is waakzaam narcisme?

Waakzaam narcisme: ik besta om jouw geluk te dienen

Als ik me heel slecht en naar voel, is dat vaak omdat ik perfect heb willen zijn, maar dit niet is ‘gelukt’. Mijn vriendin is nog steeds boos op me, ondanks mijn inzet. De buurvrouw klaagt nog steeds over overlast, hoe zacht ik ook loop. “Ik wil zo graag alles goed doen,” huil ik tegen mijn vriendin, “ik wil je gelukkig maken!” “Dat is niet jouw verantwoordelijkheid,” zegt ze! “Jawel!!” jammer ik terug, “ik besta puur om jouw geluk te dienen.”

De essentie van al deze fantasieën en gedragingen [van iemand met waakzaam narcisme] is dat je je kwetsbare zelfgevoel stut door je in fantasieën of in de realiteit sterk op de ander te richten, diens behoeften en verlangens aan te voelen of in te vullen, en die vervolgens te bevredigen.

Frans Schalkwijk

Ik word nooit boos

Ik wil heel graag alles goed doen, op sociaal gebied vooral. In groep drie nam ik me al voor om er nooit uit gestuurd te worden, om nooit straf te krijgen. Dit mislukte faliekant, ik ben nogal een kletskous, dus ik eindigde alsnog wel eens op de gang of ik werd streng toegesproken door de meester. Zelfs als jong kind voelde ik me al door en door slecht als het me wéér niet was gelukt om mijn mond te houden.

Ik werd ook nooit boos. Boosheid vond ik als kind al overrated. Een rare emotie, die anderen alleen maar meer schade berokkende. En daardoor mezelf, want als zij nog langer boos op míj zouden zijn… Nee, dat wilde ik beslist niet. Dus als een kind iets super gemeens tegen me had gedaan of gezegd, was ik toch altijd de eerste die om ‘Vrede?’ vroeg.

Mensen met waakzaam narcisme cijferen hun eigen behoeften en wensen weg en richten zich op het vervullen van hun moeders behoeften en wensen. Dat kan door over-aangepast gedrag […], nooit opstandig zijn.”

Frans Schalkwijk

Ik ben bang dat hun beeld van mij in duigen valt

Toen ik op de middelbare school kwam, haalde ik hoge cijfers. Maar natuurlijk was ook ik wel eens moe, of had ik geen tijd gehad om grondig te leren. De avond voor een toets die ik – in mijn ogen – niet voldoende had voorbereid, kreeg ik fikse paniekaanvallen. Ik was niet bang voor dat lage cijfer. Ik zou er niet door blijven zitten of zo. Nee, ik was bang dat het beeld wat medeleerlingen en leraren van mij hadden (ontzettend slimme meid, haalt altijd hele hoge cijfers, bijna jaloersmakend!) in duigen zou vallen bij het behalen van één minder cijfer.

Deze variant van narcisme is zo broos omdat het (onbewust) gevaar van alle kanten komt: er is een flinke kans dat door de confrontatie met de realiteit aan het licht komt dat de grootheidsfantasie van ideale gerichtheid op de ander maar een illusie is.

Frans Schalkwijk

Ik wil perfect zijn, voor hén

Ik had altijd het gevoel, als kind en als tiener, dat één misstap begaan ervoor zou zorgen dat het beeld dat iemand van mij had compleet zou veranderen, voor altijd. Terwijl ik – voor hen! – zo graag perfect wilde zijn. Lief! Talentvol! Grappig! Empathisch! Zorgzaam! Intelligent!
Daar mocht geen kreukje in komen. Niet omdat kreukjes erg zijn, maar omdat één kreukje direct betekent dat ALLES instort.

De waakzaamheid van mensen met waakzaam narcisme komt voort uit het gevoel dat steeds ontmaskering dreigt van de geheime grootheidsfantasie jezelf helemaal te kunnen wegcijferen en dat dan het kwetsbare zelfgevoel ineenstort.

Frans Schalkwijk

Ik moet áltijd goed mijn best doen

Op sommige dagen beheerst het mijn leven en mijn gehele gedachtegang. Ik moet goed mijn best doen op het werk. Ik moet lief zijn voor mijn vriendin. Ik moet een goede band behouden met mijn psychiater. Ik moet de juiste dingen antwoorden op WhatsApp naar vrienden. Ik moet waakzaam zijn in huis, want ook het veilig houden van het huis en het opsporen van eventuele mankementen of gevaar daar is MIJN taak. Oh en niet vergeten de buren, ik moet een goede buur zijn, een behulpzame buur, zo’n buur van wie je geen last hebt. En dan nog mijn lijf! Dat mag niet ziek worden, want daar belast ik anderen ook mee.

Waakzaam narcisme wordt in de literatuur ook wel ‘dunne huid’- of ‘op zijn hoede’ narcisme genoemd. De waakzaamheid in deze variant van narcisme wordt zichtbaar in een bewuste gevoeligheid voor schaamte, maar er kan natuurlijk ook iets vanzelfsprekends in meespelen, zoals de fantasie het best van iedereen aan te voelen wat een ander nodig zou hebben.

Frans Schalkwijk

Ik ben voor alles verantwoordelijk

Als er op één van al deze gebieden tóch wat mis gaat… Iemand die boos wordt, ik die ziek word, mijn huis dat in de fik vliegt, een foutje op mijn werk… Dan is het allerergste daaraan dat het Mijn Schuld is. Want ik was verantwoordelijk. En door mij (!) is het verkeerd gegaan.

Ik ben de eindverantwoordelijke. Ook bij dingen waarvan ik weet dat ik er onmogelijk verantwoordelijk kan zijn. Ik wéét dat het niet nodig is. Maar mijn hele denken en voelen wordt erdoor beïnvloed.

Lijden onder waakzaam narcisme is geen prettige eigenliefde. Zonder het te weten geef je de ander wat je zelf hebt gemist en waar je nog steeds naar verlangt. Dat kan lang goed gaan, maar als je eenmaal onderuit gaat is het vaak een lange weg naar herstel.

Frans Schalkwijk

Het boekje ‘Narcisme’ door Frans Schalkwijk vond ik persoonlijk een erg fijn en informatief boekje. Hij schrijft over de verschillende vormen van narcisme (ook over de vormen die vaak over het hoofd worden gezien). Hij schrijft niet dehumaniserend of demoniserend en dat is een verademing bij het lezen over narcisme!

Meer leren over narcisme?

• Leren omgaan met een narcistische moeder
• Doe mee aan de 30 Dagen Narcismevrij Challenge! (narcistontmaskerd.nl)
• Voorbij het narcisme: in je relaties, familie en werk (Mjon van Oers)

Wil je meer leren over het omgaan met iemand met narcisme en leren om jezelf te beschermen? Lees dan het boek ‘Voorbij het narcisme’.

• Meer boeken over narcisme bekijken? Klik hier