Rond de peutertijd beginnen onze tanden te wiebelen. Op een gegeven moment vallen ze eruit en ‘wisselen’ we ze in voor een grote-mensenset. Mensen hebben ongeveer twintig melktanden en tweeëndertig blijvende tanden, het precieze aantal kan per persoon iets variëren. Waarom hebben we twee sets tanden nodig? En hoe zit dat met andere diersoorten?
Waarvoor dienen melktanden en melkkiezen?
Melktanden hebben een belangrijke functie. Ze vullen onze kaak totdat we het volwassen gebit krijgen en zijn nodig voor goed kauwen, voor spraakontwikkeling, en om onze mondspieren zo goed mogelijk te laten functioneren tijdens deze belangrijke fase van onze ontwikkeling.
De melktanden komen door wanneer onze schedels nog klein zijn . Als baby’s en kleine kinderen zijn onze kaken nog niet groot genoeg voor het aantal en de grootte van de volwassen tanden die we uiteindelijk zullen hebben. Als we onze melktanden zouden houden zouden ze te klein zijn en te ver uit elkaar staan wanneer onze schedels eenmaal tot hun volwassen grootte gegroeid zijn en zouden we niet meer effectief kunnen kauwen.
Melktanden zijn nodig om ruimte te bewaren voor volwassen tanden terwijl die zich onder ons tandvlees en in onze kaken vormen. Onze melktanden dienen als plaatsvervangers tot onze volwassen tanden klaar zijn om door te komen.
Als een melktand vroegtijdig wordt verwijderd gaat ook een deel van de ruimte verloren die nodig is voor onze volwassen tanden. Dit kan leiden tot een erg overvolle mond met tekort ruimte wanneer later de rest van de volwassen tanden doorgroeien. Bovendien kan wanneer een melktand verloren gaat het uitbreken van de blijvende tand die eronder groeit vertraagd worden, omdat het bot erboven dichtgroeit.
Hebben andere diersoorten ook melktanden?
Zoogdieren
De meeste andere zoogdieren hebben net als mensen twee sets tanden. Honden en katten krijgen bijvoorbeeld hun melktanden in de eerste paar weken van hun leven en verliezen ze dan in een paar maanden. Zoogdieren hebben meestal gespecialiseerde tanden die goed op elkaar moeten passen om goed te kunnen werken. De rangschikking volgt een specifieke formule die per zoogdiersoort verschilt.
De volwassen tanden en kiezen zijn bij de meeste zoogdieren blijvertjes, waarschijnlijk omdat het maken van de specifieke op elkaar passende tanden en kiezen veel energie kost.
Uitzonderingen zijn:
- Olifanten kauwen veel taai plantaardig materiaal en verslijten zes sets kiezen in hun leven. Als een Afrikaanse olifant langer leeft dan zijn laatste set kiezen sterft hij uiteindelijk van de honger.
- Knaagdieren houden dezelfde set blijvende tanden maar voorkomen slijtageproblemen met doorlopend groeiende tanden. Bevers worden bijvoorbeeld geboren met hun uiteindelijke set tanden, die blijven groeien en die ze bijscherpen door bomen door te knagen.
- baleinwalvissen hebben balein in plaats van tanden. Als embryo hebben ze wel tandknoppen, ook al vormen die zich niet tot tanden.
- Dolfijnen en andere tandwalvissen hebben tanden die allemaal hetzelfde zijn en hebben in hun leven maar één set tanden.
Andere gewervelde dieren
Andere gewervelde dieren die geen zoogdieren zijn, zoals vissen en reptielen, hebben tanden die wisselen op een continue basis. Hun tanden zijn vrijwel allemaal hetzelfde, ze hebben een gelijk bouwpatroon.