Een trauma is een schokkende gebeurtenis die iemand meemaakt. Dit kan bijvoorbeeld een heftig ongeluk zijn of een geweldssituatie, maar ook zaken als pesten of emotionele verwaarlozing kunnen traumatisch zijn.
Reageren op trauma met fight, flight, freeze of fawn
Mensen kunnen op verschillende manieren reageren tijdens een traumatische gebeurtenis. Er is vaak sprake van fight (vechten), flight (vechten) of freeze (bevriezen) en als vierde wordt aan dit rijtje ook wel eens fawn (pleasen, vleien) toegevoegd.
Er is sprake van fight wanneer iemand in de tegenaanval schiet en vecht om zichzelf te beschermen. De langetermijngevolgen van fight betekenen vaak dat iemand veel woede ervaart, agressief kan zijn en altijd de controle kan pakken.
Er is sprake van flight wanneer iemand vlucht uit een gevaarlijke situatie. De langetermijngevolgen van flight is dat iemand altijd oplettend is en altijd klaar om weg te vluchten uit moeilijke situaties, maar ook van moeilijke gevoelens die bij het trauma horen.
Er is sprake van freeze wanneer iemand tijdens de traumatische gebeurtenis letterlijk verstijfd. Dit overkomt ook veel mensen die te maken hebben met seksueel misbruik. Achteraf wordt hen deze freeze-reactie vaak verweten. Ze zouden zich niet hebben verzet of niet duidelijk genoeg hebben laten weten dat ze een bepaalde seksuele handeling niet wilden verrichten.
En dat terwijl een freeze-reactie een heel logische reactie is op gevaar en vaak zelfs heel nuttig. Je hartslag en ademhaling worden lager en je spieren kunnen helemaal verslappen. Dit zorgt er bijvoorbeeld voor dat je lijf minder bloed verliest bij verwondingen en je tijdelijk minder zuurstof nodig hebt. Ook treedt er vaak dissociatie op, zodat je de traumatische reactie in het moment niet helemaal meekrijgt en bijvoorbeeld emoties en pijn tijdelijk geblokkeerd worden. In sommige situaties kan niet vechten of vluchten er ook voor zorgen dat de dader minder boos wordt en jij dus een grotere overlevingskans hebt.
Mensen die een freeze-reactie hebben gehad, blijven vaak langere tijd gevoelig voor dissociatie en kunnen nog lang na het trauma soms urenlang ‘bevroren’ zijn als reactie op een trigger die in het trauma doet denken.
Tot slot kan er ook nog sprake zijn van fawn. Dit betekent dat je eigenlijk gaat pleasen en probeert aardig te blijven tegen de aanvaller. Op deze manier houd je iedereen te vriend, waardoor je minder dreiging ervaart van anderen. Het gevaar van fawn is dat je helemaal verwijderd kan raken van je eigen behoeftes en dat je kwetsbaar wordt voor emotioneel of fysiek misbruik omdat je niet in staat bent om grenzen aan te geven.
Leidt trauma automatisch tot PTSS?
Veel mensen maken in hun leven een trauma mee, maar slechts een kleine groep hiervan ontwikkelt een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Dit heeft te maken met de mate waarin er de mogelijkheid is om het trauma te verwerken:
- Waren er mensen om de traumatische gebeurtenis mee te delen en konden deze mensen voldoende een luisterend oor bieden en begrip tonen?
- Kon de persoon in kwestie in een veilige omgeving bijkomen van het trauma?
- Is iemand genetisch gevoelig voor psychische problemen?
Dit zijn allemaal factoren die meespelen bij het wel of niet ontstaan van PTSS als gevolg van trauma.
Misschien heb je net te horen gekregen dat je een dissociatieve identiteitsstoornis (DIS) hebt, of ken je iemand die dit heeft. Maar wat is DIS eigenlijk precies en hoe kun je ermee omgaan? Wat zegt de wetenschap en welke therapieën zijn er? En… hoe is het eigenlijk om DIS te hebben, valt er een beetje mee te leven?