Wat is een klaphamer?

De klaphamer, knalhamer (Vlaams) of knalijzer is een instrument om een harde knal mee te maken. Dit instrument is vooral populair in Vlaanderen bij huwelijksceremonies en op sommige plekken in Twente tijdens de jaarwisseling. Klaphamers worden niet gezien als vuurwerk en zijn dus net als carbidschieten niet verboden tijdens een vuurwerkverbod. De afgelopen jaren is daarom de interesse in de klaphamer gegroeid.

Hoe werkt een klaphamer?

Een klaphamer is een zwaar stuk metaal dat kan draaien in een stellage. Het metaal geeft een klap op een explosief poeder. Het instrument kan zo een harde knal veroorzaken. Zie dit filmpje voor een voorbeeld:

Waarom is de klaphamer gevaarlijk?

De stellage van een klaphamer wordt vaak door een particulier in elkaar gezet, en het explosieve materiaal wordt door de gebruiker gemengd. Veel hangt dus af van de expertise van de gebruiker van de hamer.

• Het poeder dat bij de klap een explosie veroorzaakt kan heel gevaarlijk zijn. Een te vroege explosie was de oorzaak van het ongeluk in 2015 in in Vriezeveen waarbij een kaasboer een gedeelte van zijn hand verloor.
• Het explosieve poeder ligt vaak op een metalen plaat. Een uiteenspatting van die plaat met als gevolg rondschietende metalen scherven wordt genoemd als de oorzaak van het dodelijke ongeluk in 2021 in Haaksbergen.

Wat is de samenstelling van het klaphamer-poeder?

Een sas of pyrotechnisch mengsel bestaat uit een oxiderend middel en een oxideerbare stof. De klaphamermix bestaat meestal uit een mengsel van natriumchloraat (KClO3) als oxiderend middel en zwavel (S) als oxideerbare stof. Deze stoffen moeten zelf gemengd worden uit twee zakjes tot een mix (KClO₃/S). Volgens nu.nl wordt ook wel eens magnesiumchloraat gebruikt als oxiderend middel.

De mix is heel gevoelig voor ontsteking. Met een klein vonkje kan het al op een verkeerd moment afgaan, zoals bij statische kleren of gebruik van een metalen lepel. Daarnaast is het mogelijk verkeerd te mixen of een andere mix te maken om de knal harder maar de samenstelling gevaarlijker te maken.

Wordt bij klaphamers magnesiumpoeder gebruikt?

Magnesiumpoeder heeft een extreme ontbrandbaarheid. Het kan bij contact met zuurstof in de lucht al reageren (stofexplosie) en heeft een even heftige reactie op water als op zuurstof. Gezien dit voortdurende explosiegevaar van magnesiumpoeder is een pyrotechnisch mengsel dat eerst gemengd moet worden voor het kan knallen, zoals KClO₃/S, gebruikelijker bij klaphamergebruik.

Andere poeders met magnesium, zoals magnesiumoxide, kunnen juist gebruikt worden om de mix veiliger te maken. Magnesiumoxide is geen ontstekingsmiddel maar een koelmiddel; het verlaagt de verbrandingstemperatuur van een pyrotechnisch mengsel of vertraagt de reactiesnelheid.