Wat is serendipiteit of serendipity?

Serendipiteit of serendipity is een ongeplande gelukkige ontdekking. Er zijn meerdere verwante definities:

1. Iets ontdekken dat je niet zoekt;
2. Iets zoeken en iets beters vinden;
3. Iets zoeken en precies vinden wat je nodig hebt.

Sommige mensen omschrijven serendipiteit ook als een grote vreugde, of een Eureka-moment, dat vaak samen gaat met een gelukkige en plotselinge vonst.

Serendipiteit komt vaak voor in de geschiedenis van de uitvinding van producten en wetenschappelijke ontdekkingen.

De oorsprong van serendipity

Horace Walpole, lid van het Britse Lagerhuis in de 18e eeuw, dacht dat hij het talent had om te vinden wat hij nodig had, precies wanneer hij het nodig had. Zo kreeg hij onverwacht een portret van een groothertogin die hij bewonderde van zijn verre neef in Florence. En precies toen hij een wapenschild nodig had met specifieke elementen erin vond bij toeval wat hij zocht in een oud boek.

Op 28 januari 1754 schreef Walpole, verrukt over dit toeval, een brief aan zijn neef Horace Mann, waarin hij zijn gave om dingen onverwacht te vinden een naam gaf: serendipiteit.

Hij ontleende de naam aan een sprookje genaamd De reizen en avonturen van drie prinsen van Sarendip. Sarendip (of Serendib) is een oude naam voor het eiland Sri Lanka voor de zuidkust van India. De koning van de fabel erkent dat onderwijs meer vereist dan leren uit boeken, dus stuurt hij zijn zonen het land uit om hun ervaring van de wereld te verbreden. In het hele verhaal observeren de slimme prinsen hun omgeving zorgvuldig, en gebruiken hun observaties vervolgens op manieren die hen redden van gevaar en de dood.

Voor Walpole betekende serendipiteit iets vinden door scherpzinnigheid en door toeval.

Serendipiteit in de wetenschap

Serendipiteit vereist, net als geluk, doorzettingsvermogen, voorbereiding en kansen. Maar de wetenschappelijke geschiedenis is vol met deze gelukkige bijvangsten:

• Viagra werd bij toeval ontdekt toen onderzoekers in Engeland in de jaren 1990 een nieuw medicijn aan het testen waren. Hun mannelijke proefpersonen meldden een verhoogde en verlengde erectie. Het werd één van de best verkopende geneesmiddelen aller tijden.
• Een Amerikaanse theehandelaar verpakte zijn thee in kleine papieren zakjes. Mensen haalden de zakjes niet leeg maar doopten ze zo in het water.
• De Schot Alexander Fleming was in 1928 actief op zoek naar een nieuw antibioticum. Hij kwam terug van vakantie en vond penicilline-schimmel, dat bacteriën doodde, in de petrischaaltjes die gewassen hadden moeten worden terwijl hij weg was.
• De oorsprong van kaas zou liggen in de gewoonte van de Nomaden om melk te bewaren in de maag van een dode kameel die vastzat aan het zadel van een levende kameel, waardoor het stremsel uit de maag werd vermengd met de daarin bewaarde melk.
• De Post-It ontstond toen wetenschapper Spencer Silver een zwakke lijm produceerde, en een collega deze gebruikte om bladwijzers op hun plaats te houden op een kerkgezangboek.
• De magnetron werd gepatenteerd toen een wetenschapper had gemerkt dat emissies van radarapparatuur het snoep in zijn zak hadden gesmolten.
• Klittenband is een uitvinding van de Zwitser Georges de Mestral. Hij kwam in 1941 op het idee, nadat hij zich verbaasde over hoe moeilijk hij klitten uit zijn kleding en uit de vacht van zijn hond kreeg. Hij legde de klitten onder de microscoop en ontdekte dat ze zijn overdekt met kleine haakjes, waarmee ze zich in de kleding en de vacht vastgrepen.
• De ijslolly werd ontdekt door Frank Epperson, 11 jaar oud, die per ongeluk een mix van water en sodapoeder buiten liet staan die ’s nachts bevroor.

De film Serendipity (2001)

De meeste mensen kennen het woord serendipity van de film Serendipity (2001) met in de hoofdrollen John Cusak (Jonathan) en Kate Beckinsale (Sara).De twee hoofdpersonen ontmoeten elkaar in de ijssalon van Manhattan die Serendipity 3 heet. Sara schrijft haar telefoonnummer op een stuk papier, maar een windvlaag van een passerende vrachtwagen rukt het uit haar hand.

Ze weigert het opnieuw op te schrijven en vraagt in plaats daarvan aan John om zijn naam en telefoonnummer op een biljet van $5 te schrijven, dat ze uitgeeft. Daarna schrijft ze haar naam en adres op de binnenkant van de kaft van een boek en verkoopt het aan een tweedehands boekenwinkel. Als ze voor elkaar bestemd zijn zullen ze de voorwerpen vinden en contact opnemen.